Emotioneel aanwezig zijn, wat is het en hoe doe je dat?

Leestijd 9 minuten
auteur Ruben Zuilhof

In deze blog lees je wat emotioneel aanwezig zijn betekent, waarom het soms lastig is, en hoe je hierin kunt groeien.

Wat betekent emotionele aanwezigheid

Emotioneel aanwezig zijn betekent dat je op momenten die ertoe doen, met volle aandacht bij de ander bent: met je hoofd, je hart en je gevoel. Het gaat verder dan fysiek aanwezig zijn of een gesprek voeren. Het betekent dat je bereikbaar bent, dat de ander voelt: “Hij is er voor mij, hier en nu.”

Je hoeft niet altijd maar beschikbaar te zijn voor een ander als een emotionele tampon. Dat kan helemaal niet en zo werkt het ook niet. De kern is dat je bij jezelf incheckt om te voelen wanneer je er écht kunt zijn voor de ander. Wil je eens sparren over wat dat voor jou zou kunnen betekenen? Neem contact op met Ruben Zuilhof, gespecialiseerd coach voor mannen. Of plan direct een kennismaking via onderstaande knop:

Kennismaking plannen >

Wat het je oplevert als je emotioneel aanwezig bent

Wanneer je emotioneel aanwezig bent, ervaar je meer rust, helderheid en vervulling in je leven. Je reageert directer en oprechter, zonder steeds te hoeven nadenken over wat je moet zeggen of doen. Je communicatie wordt duidelijker en je grenzen natuurlijker. Je doet alleen nog dingen die voor jou waardevol en vervullend voelen. Daardoor leef je betekenisvoller, met meer diepgang in je relaties en meer verbinding met jezelf.
 
In je relatie voel je meer wederzijds respect en vertrouwen. Je partner ervaart jouw kracht en stabiliteit en kan zich daardoor veiliger verbinden. In het gezin zien kinderen jou als een betrouwbaar middelpunt, een man die blijft staan en aanwezig is. Op die manier groeit het gezamenlijke potentieel: jullie gaan als partners én als gezin beter samenwerken, vanuit liefde in plaats van strijd.

Je leert emoties als verdriet, boosheid of melancholie toe te laten zonder ze te verdoven met drank of drugs, of te verstoppen achter ego of afleiding. Daardoor hoef je niets meer weg te drukken of op te lossen, maar kun je jezelf dragen, delen en groeien. Het leven krijgt meer betekenis en diepte, omdat je steviger staat als man, werkelijk aanwezig bent, bij jezelf en bij de mensen om je heen.

Voorbeeld: emotioneel aanwezig in je relatie

• Emotioneel afwezig reageren is: half luisteren, met je telefoon bezig zijn of meteen een oplossing aandragen. Het gevolg hiervan is dat je partner zich alleen voelt, de verbinding mist en twijfelt of jij haar echt ziet.
• Voorbeelden van emotioneel aanwezig reageren zijn: je telefoon neerleggen, oogcontact maken en zeggen: “Dat klinkt zwaar voor je, ik hoor hoe moeilijk dit is.” Of vragen: “Wat is er gaande? Hoe is dit voor jou?”
• De gevolgen van deze manier van reageren voor jezelf en de ander zijn dat er weer echte nabijheid ontstaat. Je partner voelt zich gehoord en gezien, en jij ervaart meer rust en verbondenheid in de relatie.

Voorbeeld: emotioneel aanwezige als vader

• Emotioneel afwezig reageren is: “Kom op, niet zo aanstellen, ga buiten spelen.” Het gevolg is dat je kind leert gevoelens weg te stoppen of zich niet gezien voelt.
• Voorbeelden van emotioneel aanwezig reageren zijn: naast je kind gaan zitten, vragen wat er is gebeurd, of zeggen: “Het lijkt erop dat je verdrietig bent, klopt dat?”
• De gevolgen hiervan zijn dat je kind leert dat emoties erbij horen en dat het veilig is om ze te tonen. Jij leert om bij gevoelens te blijven, in plaats van ze op te lossen of weg te duwen.

Voorbeeld: emotioneel aanwezig zijn als goede vriend

• Emotioneel afwezig reageren is: het gesprek luchtig maken of zeggen: “Ach joh, komt wel goed.” Het gevolg is dat je vriend zich niet serieus genomen voelt en zich terugtrekt.
• Voorbeelden van emotioneel aanwezig reageren zijn: even stil zijn, luisteren en zeggen: “Ik hoor dat je het zwaar hebt. Vertel eens wat er speelt.” Of als iemand in een herhalend drama blijft hangen, kun je vragen: “Wat voor man wil je zijn? Wat wil het leven je hier leren?”
• De gevolgen zijn dat er ruimte ontstaat voor echte vriendschap en groei. Jij blijft aanwezig zonder te redden, en de ander voelt zich gezien en gesteund.

Voorbeeld: emotioneel aanwezig zijn als collega of leider

• Emotioneel afwezig reageren is: direct doorgaan met de agenda of zeggen: “Dat hoort er nou eenmaal bij.” Het gevolg is dat de ander zich niet gehoord voelt en minder betrokken raakt.
• Voorbeelden van emotioneel aanwezig reageren zijn: even pauzeren, luisteren en zeggen: “Ik hoor dat dit je raakt. Wil je dat we hier samen even rustig naar kijken?”
• De gevolgen zijn dat je vertrouwen en verbinding creëert. De samenwerking verdiept, emoties krijgen ruimte en mensen voelen zich veiliger om open te zijn.

Waarom vinden mannen dit lastig

Veel mannen zijn opgegroeid met de boodschap dat emoties tonen zwak is. Vaders, leraren en coaches leerden hen dat je sterk moet zijn, niet moet zeuren en gewoon door moet gaan. Als je vader zelf emotioneel afwezig was, heb je dat vaak als blauwdruk meegekregen. Daarbovenop komen werkdruk, prestatiedrang en verantwoordelijkheden, waardoor gevoelens al snel naar de achtergrond verdwijnen. Lees meer over de vaderwond, hoe een verstoorde relatie met je vader je leven nu nog steeds kan beïnvloeden. 

Mannen proberen emoties vaak op te lossen met hun hoofd, maar gevoelens laten zich niet oplossen. Ze spelen zich af in het lichaam. En omdat dat onbekend terrein is, ontstaat er weerstand of ongemak. Veel mannen willen emoties bij hun partner of kinderen wegnemen. Niet omdat ze kil zijn, maar omdat ze het moeilijk vinden om de pijn van een ander te verdragen. Dat is in wezen een vorm van controle of vermijding.

Echte aanwezigheid vraagt het tegenovergestelde: blijven. Je hoeft niets te fixen. Kun je toelaten wat er in jou geraakt wordt? Kun je ruimte bieden zonder oordeel of haast? Dat is de oefening. Vrouwen zoeken geen man die alles oplost, maar een man die blijft. Blijven is kracht. En daar hoort ook bij dat je grenzen aangeeft, dat je eerlijk zegt wanneer het even niet lukt om aanwezig te zijn.

Ruben Zuilhof is coach voor mannen en gespecialiseerd in dit thema. 

Lees meer over Ruben Zuilhof >

De gevolgen van emotionele afwezigheid

De gevolgen van emotionele afwezigheid raken alle rollen die je als man hebt.

In je relatie voelt je partner zich vaak alleen, ook al ben je fysiek aanwezig. Jij of je partner mist echte gesprekken, nabijheid en het gevoel dat jij er helemaal bent, wat kan leiden tot verwijten of verwijdering, zelfs als de liefde er nog is.

Ook in je rol als vader laat het sporen na. Je kinderen krijgen niet het voorbeeld van hoe je met gevoelens omgaat. Ze leren zich sterk te houden of voelen zich niet écht gezien, waardoor hetzelfde patroon dat jij misschien van je vader hebt meegekregen, onbewust doorgaat naar een volgende generatie.

In vriendschappen en op werk speelt dit ook een rol. Vriendschappen blijven vaak oppervlakkig, omdat je moeilijke gesprekken uit de weg gaat. Je vrienden kennen je wel, maar ervaren geen echte verbinding. Op werk kan het ertoe leiden dat collega’s of medewerkers je als afstandelijk zien. Feedback voelt sneller als kritiek of je trekt je terug, waardoor samenwerking stroever gaat en je minder plezier hebt in wat je doet.

Daarnaast werkt emotionele afwezigheid vaak door in andere relaties: met broers of zussen, ouders, zakenpartners of collega’s. Het beperkt niet alleen verbinding met anderen, maar ook je eigen groei en voldoening. Wil je hier meer over lezen, lees mijn blog: De emotioneel afwezige man, een weg naar herstel en verbinding.

Bindingsangst als nabijheid te spannend voelt

Bindingsangst ontstaat niet uit onwil, maar uit angst om jezelf te verliezen in contact. Als iemand te dichtbij komt, gaat je systeem in de verdediging. Je voelt je overspoeld, trekt je terug of sluit af. Je hoofd zoekt verklaringen, maar je lichaam zegt: dit is te veel.

Emotioneel aanwezig zijn vraagt dat je blijft, ook als het spannend wordt. Dat je je adem voelt, je voeten op de grond, terwijl je hart sneller klopt. In die momenten ontstaat groei: wanneer je niet vlucht voor de verbinding, maar leert er met mildheid in te blijven.

Hoe word je emotioneel aanwezig

Het goede nieuws: emotioneel aanwezig zijn kun je leren. Maar het is geen trucje dat je in één dag onder de knie hebt. Het is een proces, een bewuste keuze die je telkens opnieuw maakt in elke situatie, met je partner, kinderen, vrienden of collega’s. Soms lukt het goed, soms val je terug in oude patronen. Dat is normaal. Het gaat erom dat je blijft oefenen.

• Stap 1: Stop en merk op. Check regelmatig in bij jezelf: hoe voel je je? Alleen al bewust pauzeren en voelen wat er speelt, helpt om aanwezig te zijn.
• Stap 2: Luister zonder direct te willen oplossen. Vaak wil de ander vooral gehoord worden. Je aanwezigheid is belangrijker dan je advies.
• Stap 3: Oefen gevoeligheid. Herken gevoelens, emoties en sensaties in je lichaam en leer ze benoemen.
• Stap 4: Spreek grenzen en behoeftes uit. Zeg eerlijk wat er in je leeft: “Ik ben moe, maar ik wil wel even bij je zitten.”
• Stap 5: Zoek oefenruimte. In coaching, een mannencirkel of tijdens een themadag. Door te oefenen groei je stap voor stap in kracht, bewustzijn en verbinding.

Wil je hiermee aan de slag? Neem gerust even contact op met Ruben Zuilhof, coach voor mannen in Gouda en Den Haag. Gespecialiseerd in coaching voor mannen die willen leren voelen.

Contact >

Leren luisteren voor mannen

Luisteren lijkt simpel, maar écht luisteren vraagt meer dan alleen je oren. Vaak denken we dat we luisteren, terwijl we vooral bezig zijn met onszelf, met reageren of met oplossen. Er zijn grofweg drie niveaus van luisteren.

• Niveau 1: luisteren vanuit je hoofd
  Je hoort de woorden van de ander, maar je bent niet in contact. Je denkt vooral: wat vind ik hiervan, wat moet ik zeggen, wat betekent dit voor mij? Je hoort de ander eigenlijk niet echt. Bijvoorbeeld: je partner vertelt iets moeilijks en jij denkt ondertussen aan je werk of aan wat je straks moet zeggen.
• Niveau 2: luisteren naar wat er gezegd en getoond wordt
  Je luistert met aandacht en merkt bijvoorbeeld dat iemand glimlacht maar tegelijk gespannen is. Je reageert met begrip, maar het blijft wat mentaal: “Ik hoor je.” De verbinding is er wel, maar nog oppervlakkig.
• Niveau 3: luisteren op energetisch niveau (spaceholden)
  Je hoeft niets op te lossen. Je bent gewoon aanwezig en voelt de stemming in de ruimte. Soms zeg je: “Ik voel verdriet, klopt dat?” Dat is echt contact. Bijvoorbeeld: een vriend vertelt over verlies en jij blijft rustig bij hem, zonder iets te zeggen of te doen. Alleen maar aanwezig. Dat is luisteren met je hart.

Voor partners: hoe kun je hiermee omgaan

Vaak herkennen partners deze patronen sneller dan de man zelf. Vrouwen voelen dit dieper en eerder aan. Jij kunt hem niet veranderen, maar wel uitnodigen. Stuur hem bijvoorbeeld deze blog of de blog De emotioneel afwezige man. Vaak helpt het om herkenning zwart op wit te zien. Ik coach en train alleen mannen, maar dit kan voor hem een eerste stap zijn.

Inspirerende vragen voor zelfreflectie

> Wanneer was ik voor het laatst écht aanwezig in een gesprek?
> Hoe vaak krijg ik het verwijt dat ik niet luister?
> Hoe reageer ik meestal op de emoties van de mensen om mij heen?
> Waar ben ik bang voor als ik mijn gevoelens toon?

Een uitnodiging tot emotionele aanwezigheid

Emotioneel aanwezig zijn is geen kunstje, maar een bewuste keuze die je steeds opnieuw maakt. Het vraagt oefening en moed, maar het geeft je relaties en je leven meer diepte, rust en kracht. Wil je dit leren in een veilige setting? Je bent welkom tijdens de Themadag: Afwezige Vaders, Verloren Zonen of in een 1-op-1 coachingstraject in Den Haag of Gouda. Het is een investering in jezelf én in de mensen die je het meest dierbaar zijn.

Coaching voor mannen in Gouda en Den Haag >